ابرا چیست و چه مفهومی دارد ؟ طبق ماده 264 قانون مدنی ابـرا از اسباب سقوط تعهد است و باعث سقوط طلب پرداخت نشده می‌شود و ماده 289 قانون مدنی آن را بدین صورت تعریف می کند : « ابرا عبارت از این است که داین از حق خود به اختیار صرف نظر کند . » از این ماده استنباط می شود که ابرا یک ایقاع است و صرفا با اراده و خواست طلبکار تحقق می یابد و اراده بدهکار در آن نقش ندارد .
عدم دخالت اراده مدیون در ابرا
ابـرا یک ایقاع است و اراده مدیون در آن نقشی ندارد و حتی مدیون اختیار رد ابرا را نیز ندارد و همین که داین، ابرا را انشاء کند دین به طور قاطع ساقط می شود و امکان بازگشت از آن ، نه به اراده مدیون نه به اراده داین ، وجود ندارد .
وجود دین در ابـرا
ابرا عمل حقوقی تبعی است ؛ یعنی برای این که ابـرا صحیح باشد بایستی دین یا حداقل سبب دین وجود داشته باشد . منظور از سبب دین امری قراردادی یا قانونی است که اگر با یک شرط ترکیب گردد باعث ایجاد بدهی خواهد شد . مثلاً در عقد جعاله شخص تعیین کننده پاداش (جاعل) پاداشی تعیین کرده است که اگر شخصی حیوان گمشده من را پیدا کند. مبلغ معینی را پرداخت خواهد کرد. و در نتیجه دریافت پاداش توسط شخص عامل ، موکول به انجام کار است . عامل می‌تواند در این مرحله که هنوز کار را انجام نداده است جاعل را ابرا کند. زیرا سبب دین یعنی عقد جعاله اگر با شرط انجام کار ترکیب گردد عامل طلبکار خواهد شد .
ابرا و اعراض
مال کلی ( مثل پول ) را می توان ابرا نمود اما مال معین ( مثل خانه معین ) را فقط می توان اعراض کرد . به عنوان مثال شخصی خانه خود یعنی مال معین را فروخته است و در مقابل ، خریدار تعهد نموده است به او 3 میلیارد تومان پول بدهد . در این مثال فروشنده می تواند خریدار را از پرداخت ثمن ( پول ) ابرا نماید ولی خریدار نمی تواند فروشنده را ابـرا کند ؛ زیرا آن چه که در اثر قرارداد بیع به او منتقل شده است مالی معین می باشد که قابل اعراض است .
دین تضامنی و ابرا
اگر دین تضامنی باشد و طلبکار یکی از بدهکاران را ابـرا نماید تمام بدهکاران دیگر نیز بری خواهند شد. زیرا دین مشترک از بین رفته است . نتیجه آن که اگر یکی از بدهکاران بری شده باشد. و در عین حال بدهی را به طلبکار پرداخت کند می تواند آن را تحت عنوان ایفای ناروا مسترد نماید .
علم به موضوع ابـرا
علم اجمالی به موضوع ابـرا کافی است و علم تفصیلی و دقیق لازم و ضروری نیست. یعنی همین که طلبکار بداند طلبی از شخصی دارد بدون این که مقدار ، جنس و وصف طلب را بداند برای صحت ابرا کافی است . به عنوان مثال طلبکار می داند که از فلان شخص مبلغی پول طلبکار است که میزان طلبش را نمی داند . اگر با این وصف وی را ابـرا کند ابرا صحیح است و بعدا نمی تواند به استناد غبن یا تدلیس آن را بر هم زند .
شرط عوض در ابرا
چنان چه طلبکار در ابرا شرط عوض نماید به عنوان نمونه طلبکار بگوید که بدهکار را ابرا نمودم به شرط این که او به من کتاب هبه کند. یا کار مشخصی را برای من به انجام برساند در این حالت بدهکار از پرداخت بدهی بری نخواهد شد. تا زمانی که شرط را انجام نداده است و به محض انجام کار بری خواهد گردید . البته باید توجه داشت که بدهکار تعهدی به انجام شرط ندارد .
غیر قابل ابـرا بودن نفقه آینده زوجه
دین راجع به نفقه آینده زوجه و اقارب ، قابل ابـرا نیست ؛ زیرا نفقه زوجه و اقارب ، ناشی از لزوم هم بستگی خانوادگی و مربوط به نظم عمومی است . بنابراین اسقاط آن خلاف نظم عمومی است یعنی ابرای آن باطل است اما دین مربوط به نفقه گذشته زوجه از حیث این که تفاوتی با سایر دیون ندارد ابرای آن صحیح است .
ابـرا و هبه طلب به مدیون
طبق ماده 806 قانون مدنی طلبکار می تواند طلب خود را به مدیون ببخشد و هبه طلب نیز مانند ابـرا باعث سقوط طلب می شود. و هر دو بازگشت ناپذیر است ولی باید توجه داشت که این دو عنوان با هم متفاوت است . اولا ابرا ایقاع است و به صرف اراده داین تحقق می یابد و در حالی که هبه طلب به مدیون عقد است. و نیاز به تراضی داین و مدیون دارد . دوما ابرا به طور مستقیم باعث سقوط طلب می شود. و این در حالی است که اثر مستقیم هبه طلب به مدیون این است. که مدیون مالک جدید طلب می شود و سقوط طلب اثر مستقیم آن نیست .
اثر ابـرا
ابـرا باعث اسقاط طلب پرداخت نشده است و ماهیت غیر قابل بازگشت دارد و شرط خیار نیز در آن راه ندارد . سقوط طلب به طور قهری باعث سقوط تضمینات طلب نیز می شود . مثلا اگر مدیون برای دین خود وثیقه ای داده باشد. در صورت ابرای مدیون ، تضمینات طلب نیز زایل می شود. زیرا تضمینات فرع بر دین است و وقتی دین نباشد. تضمینات نیز معنا ندارد و لازم به ذکر است که سقوط تضمینات دین ، لزوما باعث سقوط اصل آن نمی شود .
ابرا و عدم حکم پرداخت
ابـرا اسقاط طلب پرداخت نشده است و در حکم پرداخت نیست. بر خلاف تهاتر که در حکم پرداخت است . به عنوان مثال زوجه قبل از نزدیکی ، زوج را نسبت به کل مهر ابرا می کند و سپس زوج قبل از نزدیکی ، زوجه را طلاق می ده. با قبول فرض در حکم پرداخت بودن ابرا ، زوجه باید نیمی از مهری که دریافت نکرده است به زوج بدهد. چون در این صورت فرض می شود. که زوج کل مهر را به زوجه پرداخته است و این در حالی است که ابرا در حکم پرداخت نیست .
آیا ابرای قیم صحیح و نافذ است ؟
ابرا جزء تصرفات مالی صرفا مضر است . بنابراین اقدام قیم جهت ابرای شخصی که به محجور مدیون است باطل است .
تعلیق در اعمال ابرا به چه صورت است و آیا معلق نمودن ابرا صحیح است ؟
بله ؛ صحیح است . تعلیق در کلیه اعمال حقوقی به جز نکاح ، ضمان و طلاق صحیح است . لذا ابرا نیز ممکن است به صورت معلق واقع شود که در این صورت پس از وقوع معلق علیه تاثیر ابرا ظاهر می شود .